پديده هاي خاص حاصل از ابرها
چندين پديده وجود دارد كه باابرها ارتباط مستقيم دارد و از نظر امور هوانوردي نيز بسيار بااهميت است و عبارتند ا زتورنادو - TORANDO - واتر اسپات - WATERSPOT كانتريل - CONTRIL طوفان برف SNOW STROM و طوفان گرد و خاك DUST STROM .
ذيلا شرح مختصري از اين پديده ها كه از چه ابرهايي توليد ميشوند ارائه ميگردد:
ابر توليد كننده تورنادو :
تورنادو طوفاني است كه در زمان كوتاهتري از طوفان STROM رخ ميدهد .
عمر تورنادو بيش ا زيك الي دو ساعت از وقوع تا خاتمه آن طول نميكشد ولي يكي از مخربترين طوفانها بشمار ميرود و شكل ظاهري آن شبيه قيف آويزا ن بوده و چرخشها يا گرد بادهاي شديد در خلاف عقربه هاي ساعت در منطقه بوزش در آمده و طوفان و رعد و برق ايجاد ميكند .افت فشار در اين منطقه بسيار سريع بوده وحدود 12 الي 14 بار است .
هنگامي كه تورنادو بانوك قيف به زمين ميرسد در اثر مكش فراواني كه ايجاد ميكند .ميتواند اجسام كوچك و حتي حيوانات ريز جثه را به سمت بالا كشيده و در فاصله دوري پرتاب نمايد. اين پديده يكي از مخربترين پديده هاي موجود در جو است كه هرساله ميليونها خسارات مالي و هزاران خسارات جاني ايجاد ميكند.
سرعت باد تخميني د رتورنادو حدود 400 نات ولي تاكنون باادوات معمولي اندازه گيري و تعيين سرعت دقيق آن امكان پذير نشده و اغلب دكل هاي باد سنج را تخريب نموده است بطور كلي ميتوان گفت هر نوع هواپيمايي كه در زمين يا در هوا در معرض تاثير اين پديده ها قرار گيرد يا متلاشي شده و يا به آن صدمات فراواني وارد ميشود .
قطر ميدان تخريبي تورنادو و يا مسير تخريب در زمين بين 250 الي 400 متر است .
خلبانان باتجربه هيچگاه سعي به پرواز به داخل اين نوع ابر و يا حتي پرواز از ارتفاع پاييني آن نيز ننموده بلكه همواره سعي دارند ا زآن دوري جسته و يا به اصطلاح ابر را دور بزنند.
توربولانس شديد حتي د ربالاترين قسمت ابر Cb نيز وجود داشته كه ممكن است براي هواپيما توليد خطرات زيادي بنمايد . نظر به اينكه حدااكثر ارتفاع پرواز اغلب هوا پيماها معمولا نزديك به ارتفاع سقف اين ابر است لذا توربولانس هاي متوسط اين ابر بر پرواز هواپيماها تاثير سو ميگذارد و معمولا خلباني كه مواجه بااين نوع توربولانس ها بشود به سختي ميتواند ا زآن خلاصي يابد.
توربولانس و تند باد هاي شديد حاصله از ابر cb در سطح زمين و اطراف محلي كه اين ابر در آسمان آن قرار دارد بوزش در مي آيد كه ممكن است قبل پس از عبور ابر از آن منطقه باشد در اين صورت خلبانان ميبايستي قبلا توجهات و تمرينات خاص پروازي در مقابله باوقوع اين چنين اتفاقات وبخصوص هنگام برخاست هواپيما TAKE OFF و نشست آن LANDING داشته باشد .
اين پديده خوشبختانه د ر ايران كمتر مشاهده شده ولي در قسمتهاي شرق و جنوب شرقي آمريكا و در منطقه جنوب شرقي آسيا –هندوستان –بنگلادش – تايلند و حتي قسمتهاي شرقي پاكستان هر ساله خسارات فراواني توليد ميكند.
واتر اسپات
WATER SPORT
واتر اسپات د ر دريا رخ داده و از نظر خصوصيات شبيه تورنادو است .ولي معمولا تخريب آن باشد ت كمتر و دفعات وقوع كمتر ازتورنادو است و آن بعلت معتدل بودن ناپايداري در دريا است كه ازاختلاف دماي شديد هوا و سطح زيرين خود جلوگيري مينمايد .
معمولا واتر اسپات د رمناطق حاره و شبه حاره ايجاد ميشود و بعضي اوقات د رعرضهاي بالاي 40 درجه شمالي نيز مشاهده شده است . اغلب واتر اسپات ها از ابرهاي استراتوكومولوس و كومولو نيمبوس كه ارتفاع كف آنها (BASE ) بين 1500 تا 2000 پا است تشكيل ميشود .
دربين ابرها يك چرخش د ر كف ابرها شروع شده به شكل قيف نامنظم بسمت پايين و تا ارتفاع 1500 پا كشيده ميشود و از اين فاصله خرطوم چرخش خود را كه داراي قطر 20 تا 40 پا است به سمت پايين تا سطح دريا رها ميكند. د ر انتهاي لوله خرطومي شكل آن شديدا متلاطم شده و سريعا در جهت خلاف عقربه هاي ساعت به چرخش در آمده و تقريبا به سمت بالا مكيده ميشود .
محدوده قطر چرخش آب حدود 75 پا يا 25متر است . بعضي از واتر اسپات ها باسطح آب تداخل كامل نداشته ولوله خرطومي آنها تا 500الي 1000پا به سمت دريا پايين آمده و بعد دوباره به سمت ابرها بالا كشيده ميشود . يك واتر اسپات كامل از 5 تا 10 دقيقه قدرت عمل داشته و بعد ا زدر ارتفاع تقريبا 250پايي شكسته ميشود و قسمت بالايي خرطومي به سمت بالا كشيده شده و قسمت پايين در محيط اطراف محو ميشود .
كانتريل: CONTRAIL
CONTRAILابريست مصنوعي كه در انتهاي مسير هواپيما و در سقف و در سقف پروازي كه جو در آنجا به قدر كافي سرد و مرطوب است تشكيل ميشود . فاكتور اصلي تشكيل كانتريل برودت سريع بخار آب موجود خارج شده از اگزوز هواپيما است. كانتريل هنگام تشكيل برنگ سفيد شفاف و درخشان است و معمولا عمر آن كوتاه ولي گاهي اوقات نيز ممكن است براي چندين ساعت دوام داشته باشد.
اگر به واسطه بعضي ار علل ، خلباني نخواهد هواپيمايش CONTRAL ايجاد كند ميتواند باافزايش يا كاهش سطح پرواز خود ا زلايه اي كه شرايط رطوبت و دماي مناسب براي تشكيل ابر كانتريل است خارج شود .لايه كانتريل در هر منطقه بوسيله مركز پيش بيني هوا شناسي در اختيار خلبانان گذاشته ميشود. درشرايط جنگ كانتريل يكي از عوامل مهم و موثر براي رد يابي هواپيما است .
طوفان حاصل از كولاك برف :BLOWING SNOW
ريزش برف سنگين همانند ريزش باران شديد مانع اصلي عامل ديد است پس ا ز ريزش برف خشك و پود ر شده در سطح زمين ايجاد ميشود واين نوع برف براي خلبانان مسائل بسيار جدي ايجاد ميكند.
اين نوع برف در اثر وزش باد ا ززمين برخاسته وممكن است لايه اي به ضخامت چند صد پا را اشغال كند . اين چنين وضعيت جوي برا ي نشست LANDING ويا برخاست هواپيما شرايط خطرناك توليد ميكند . كولاك برفي كه حدود 10 الي 20 پا ارتفاع داشته وبر باند بوزش د رآمده باشد نيز ميتواند خطرناك باشد .
طوفان گرد و خاك : D UST STORM
در اثر وزش باد در زمينهاي پوشيده از خاك نرم و خشك ،گردو خاك توليد شده كه تا ارتفاعات بالا منتقل ميشوند. در اراضي خشك طوفانهاي گرد وخاك باعث ايجاد شرايط خطرناك ناشي ا زديد كم تا ضخامت حدود 10000 پا ميشود . هرچه باد شديدتر و هوا ناپايدارتر باشد لايه اين گرد و خاك نيز ضخيمتر است . هواي پايدار گرد و خاك را در لايه پايين و به صورت متراكم نگه ميدارد كه اين نوع هوا نيز خود مسائل جدي براي هواپيما هنگام نشست LANDING ايجاد ميكند .گرد و خاك ايجاد شده و منطقه اي كه تحت تاثير آن قرار ميگيرد بستگي به طول خط TROUGH و نوع شدت آن دارد .
بعضي اوقات در مناطقي كه ميزان بارندگي سالانه در 2يا 3 سال متوالي كمتر از ميانگين سالانه باشد طوفان گرد وخاك توليد ميشد كه ممكن است چند كشور همجوار را تحت تاثير قرار دهد .
بارندگي هاي محدود منطقه اي باعث ايجاد مناطق خشك و د ر نتيجه توليد طوفان گرد و خاك د ر منطقه هاي محدود ميشود . و در فرودگاه هايي كه محصور به اين مناطق باشند اين نوع طوفان گرد و خاك همانند انواع قبل براي خلبانان هنگام نشست و برخاست هواپيما توليد خطر ميكند .